Shkencëtari: Kemi keqinterpretuar një nga ligjet më të rëndësishme të Fizikës, për shkak të një gabimi në përkthim

Gjenitë e mëdhenj të shkencës janë sepse kanë arritur të kapërcejnë barrierat dhe të krijojnë parime dhe ligje të një rëndësie të tillë, saqë ato përfundojnë duke u bërë referenca për studiuesit dhe shkencëtarët e ardhshëm. Për shembull, ligjet e Keplerit arrijnë të përshkruajnë lëvizjen e planetëve në Sistemin Diellor. Megjithatë, një nga baballarët e fizikës, Isaac Newton, ka ende diçka për të na shpjeguar.

Sigurisht, ligjet e Njutonit janë një nga shtyllat themelore të fizikës dhe prej tyre ka qenë e mundur të ndërtohet një skemë e madhe se si funksionon bota përreth nesh. E lëmë mënjanë fizikën kuantike, e cila është ende krejtësisht e huaj për atë që përjetojmë çdo ditë dhe madje e mistershme.

Megjithatë, duket se ne nuk e kishim interpretuar saktë atë që shkruante Sir Isaac Newton në Ligjin e Inercisë, duke gjykuar nga studimi i botuar në revistën Philosophy of Science. Ligji do të përmblidhej si më poshtë: Një objekt do të vazhdojë të lëvizë në një vijë të drejtë, ose do të mbetet i palëvizshëm nëse nuk ndërhyjnë forcat e jashtme.

Tani, studiuesi Daniel Hoek siguron se ka një gabim në përkthim në librin Philosophiae Naturalis Principia Mathematica, i cili është shkruar në latinisht nga fizikani britanik. Danieli siguron se tashmë në vitin 1999 përkthimi i këtij ligji mund të përmirësohej pak, duke qenë se fjala latine ‘quatenus’, e cila ishte përkthyer si ‘përveç nëse’, në të vërtetë do të thoshte ‘në masën’.

Dhe një fjalë mund të bëjë një ndryshim të madh, pasi, sipas këtij profesori të filozofisë në Institutin Politeknik të Virxhinias dhe Universitetin Shtetëror, ne nuk do të flasim më për mënyrën sesi një objekt ruan vrullin nëse nuk ka forca rreth tij, por për ndryshimet në vrullin e një trupi që është për shkak të forcave të jashtme.

Natyrisht, për momentin ky ndryshim në interpretim duket se nuk e ka depërtuar ende shoqërinë dhe komunitetin shkencor, siç thekson vetë Danieli, për shkak të një zakoni që ka shekuj pas tij. Është vetë studiuesi që ka deklaruar në mediumin Science Alert se:

“Disa e shohin shkrimin tim shumë të egër dhe jokonvencional për ta marrë seriozisht. Të tjerë mendojnë se është kaq qartë e saktë sa nuk ia vlen të debatohet”.

Ndoshta gjëja e rëndësishme në lidhje me korrigjimin nuk është të rishkruhet Ligji i Inercisë, por të bëhet e qartë se çfarë donte të thoshte Sir Isaac Newton dhe çfarë gabimi përkthimi la në harresë. Nuk ka kuptim që ai të kishte shkruar për trupa pa forca të jashtme, pasi në shembujt e tij të njohur, si pjesa e sipërme që ngadalësohet nga fërkimi i ajrit, ai tashmë përshkruan objekte që janë të lidhura prej tyre. Njutoni e shkroi saktë ligjin e tij të parë, megjithëse ne kemi qenë ata që nuk kemi ditur ta interpretojmë atë.